Geassemánus 2023 boahtá norgga duohtavuohta- ja soabadankommišuvnna raporta. Kommišuvdna lea 2018 rájes dutkan eiseválddiid dáruiduhttinpolitihka sápmelaččaid, kvenaid, norggasuopmelaččaid ja meahccesuopmelaččaid ektui, ja dan váikkuhusaid.
Kommišuvdna lea juo cealkán ahte assimilerenpolitihka váikkuhusat ain leat, eai dušše eaŋkilolbmo dásis, muhto maiddái struktuvrralaččat ja politihkalaččat.
Dát váikkuhusat maid vuhttojit dás, ahte norgga teáhtersuorgi beare unnán leat láhčán saji historjjáide ja práksisiidda mat vulget eamiálbmotgeahččanbáikkis. Leat muitalusat, duohtavuođat, hálešteamit ja árbevierut maidda hárve dahje ii obage leat láhččojuvvon sadji.
Dán jagáš festiválaprográmmas geahččalit láhččit saji eará rytmihkaide, dramaturgiijaide, muitalusaide ja Iogihkaide. Dát festivála vuolggasadji lea amas máŋgasiidda, muhto lea diehttelas ja garvvitmeahttun oassin norgga ja davviriikkaid servvodagas, historjjás ja dálááiggis. Min ambišuvdna ii leat ráhkadit pedagogalaš oahppoarena, muhto dahkat Black Box teáhtera báikin, gos árktalaš eamiálbmotdáidárat deaivvadit ja lonohallet bargovugiid, muitalusaid ja praksisiid. Mii juohkit hui máŋgga vásáhusa ja muitalusa miehta árktalaš eamiálbmotmáilmmi, muhto deaivvadit menddo hárve. Mii dárbbašit čoahkkinbáikkiid gosa sáhttit boahtit deaivvadit, guorahallat ja geahččaladdat ođđa jurdagiid riikarájáid ja posišuvnnaid rastá.
Teáhter ii leat goassege leamas okto Artktisas. Dat mii guoská ovdanbuktimii ja estetihka lea álo vuolgán eallinpráksisis, mo olmmoš eallá, ja mo relatere sihke vássán áigái ja boahtte áigái, lundui ja árbevieruide. Sámi dáiddár Áillohaš dajai eallin ieš lea dáidda, ja dáinna vugiin son čilgii sámi dáiddapráksisa guovddáža. Dat, maid mii odne gohčodit surggiidrasttildeaddji, dat mii fátmmasta máŋga disipliinna, lea diehttelas ja dárbbašlaš. Improvisašuvdna ja ođđasisgeavaheapmi lea premissa. Juohke dáiddár geainna oahpásmuvvabehtet dán jagáš festiválaš bargá danin máŋgga bargovugiiguin ja ávdnasiiguin. Danin sávvat maiddái ahte váldibehtet áiggi leat teáhteris dáid beivviid, maiddái dalle go ii dáhpáhuva maidege lávdelanjain. Foajea dat šaddá festiválaáigge čoahkkananbáiki dahje eará sániiguin báiki gos vásihat iešguđetge ovdanbuktinvugiid, dáhpáhusaid ja muitalusaid. Fáhkka ja improviserejuvvon.
Dakko bokte leat bovdejuvvon Ušllu Álbmotgaskasaš Teáhterriemuide. Duohta eará báikái.
Maria Utsi
Camara Lundestad Joof